Türkiye’de lojistik sektörüne ait kara, deniz ve hava taşımacılığı ile muhtelif özelliklerde depolarla 3 bini aşkın lojistik firması hizmet vermektedir.
Türkiye’de lojistik sektörüne ait kara, deniz ve hava taşımacılığı ile muhtelif özelliklerde depolarla 3 bini aşkın lojistik firması hizmet vermektedir. Türkiye de özellikle pandemi dönemi ile başlayan süreçte e-ticaret payının ve online siparişlerin hızla artması, Türkiye’nin jeopolitik konumu nedeniyle, ABD, Avrupa, Afrika, Uzak ve Orta Doğu ülkeleri arasında transfer noktası olma özelliğinin artması nedeniyle lojistik ve bunu destekleyen sektörlerde istihdam edilen personel sayısı 500 bini geçmiş bulunmaktadır.
Lojistik sektörünün GSYH içindeki payı %15 seviyelerinde olmakla birlikte, kamu yatırımları içindeki oranın %46’ya çıktığı görülmektedir.
2022 yılı resmi verilerine göre; Türkiye’nin e-ticaret hacmi 800 milyar TL (48 milyar $) Günlük E-Ticaret hacmi ise 132 milyon $ olup, yıllık nakliye pazar hacmi 50 milyar $ ‘ın üzerinde bulunmaktadır. Lojistik sektörünün büyüklüğü ise 100 milyar $’ın üzerinde olup sadece depolama tarafında yıllık 7-8 milyar $’lık hacim bulunmaktadır.
Önümüzdeki süreçte, ülkemizin içinde bulunduğu jeopolitik konumu nedeniyle de lojistik sektörünün GSMH’dan alacağı payın artarak Lojistik Performans Endeksi’nde ilk 15 ülke arasına girmesi öngörülmektedir.
Lojistik sektörünü iş sağlığı ve güvenliği bakımından incelediğimizde;
“Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler’’ sınıfında çalışan sigortalıların oranı %28,2 olmakla birlikte, 2021 yılında taşımacılık ve ilişkili sektörlerde meydana gelen iş kazalarının %51’inin “Depolama ve Destekleyici Faaliyetler” de çalışan sigortalılar tarafından yaşandığı görülmektedir.
Lojistik depolarda İş Sağlığı ve Güvenliği, meydana gelen risklerin azaltılması için alınması gereken önlemler sadece ülkemizin değil tüm Dünya’nın bir sorunudur.
Britanya Güvenlik Konseyi, yalnızca forklift kazaları sonucu yılda yaklaşık 1.300 Birleşik Krallık çalışanının hastaneye kaldırıldığını ve bu tür kazalarda yaralanan veya ölenlerin %57’sinin depo çalışanlarından oluştuğunu belirtmektedir.
Endüstri sektöründe yaralanmalı kazalarının toplam kazalar arasındaki payı %1,8’iken tek başına taşıma ve depolama faaliyetlerinde bu oran %2,8’e çıkmaktadır.
2019 yılına ait AB’deki yaralanmalı iş kazalarının %31,4’ü endüstriyel tesislerde meydana gelirken, ölümcül iş kazalarının %21,5’inin ise taşıma ekipmanlarından kaynaklandığı görülmektedir.
LOJİSTİK SEKTÖRÜNDE TEHLİKE KAYNAKLARI İLE RİSKLER NELERDİR?
Hareketli Araçlar
Hareketli araçları kullanan çalışanların iş başı, İSG eğitimleri almaları ve mesleki yeterlilik kurumundan alacakları, mesleki yeterlilik belgesine sahip olup olmadıkları kontrol edilmelidir. Hareketli araçlarla ilgili uygun hız sınırlarının proaktif önlemlerle korunması, iş ekipmanlarının periyodik teknik muayenelerinin İSG Katip sistemi üzerinden atama yapılarak ekipnete kayıtlı akredite kurumlarca yapılması, hareketli araçların geri manevralarında uygun sesli ve ışıklı ikaz sistemlerinin bulunması, seyir anında 4 cephesine kırmızı led lazer ışık ile emniyet şeridi çekmesi, kör nokta ve dirseklere girişlerde dış bükey ayna ve/veya otomatik hız kesici kullanılması büyük önem taşımaktadır.
Kayma, Takılma ve Düşme
Kayma, çarpma ve takılmaya bağlı iş kazaları lojistik sektöründe en sık görülen yaralanmalı iş kazaları arasında bulunmaktadır. Yükleme platformlarında kurt kapanı kullanılması, uygun aydınlatma sistemi oluşturulması, depo zeminlerinde bozukluklar oluşmasına izin verilmemesi, özellikle yaya yürüme yollarının açık, temiz ve kaymayı önleyici boya ile kaplı olması önerilir.
Kaldırma ve Taşıma
Özellikle forklift ile palet üzerinde ürün taşınmasında, ürünün paletle birlikte streçli olması, forklift operatörünün görüşünün kapanmayacak şekilde palet üstüne istifleme yapması, eğer görüşü kapatacak durumda ise geri manevra ile taşınması, elle taşıma konusunda personellerin elleçleme konusunda İSG eğitimi ve mesleki eğitim belgesi almalarının sağlanması, personellerin yirmide birinin ilkyardımcı eğitim sertifikası alması, depolarda uygun aralıklarla personellerin erişebileceği mesafelerde ilkyardım dolabı bulundurulması önerilir.
Yangın Güvenliği
Yangın güvenliği, özellikle depolarda sağlık ve güvenlik politikasının hayati bir parçasıdır.
Depolarda parlayıcı, patlayıcı ve kolay tutuşabilen kimyasal malzemeler ile, toksit, aşındıcı, akü vb tehlikeli kimyasalların depolanmasında raflarda özel alanların belirlenmesi, havalandırma, aydınlatma ve yangınla mücadele önlemleri özel olarak alınmalıdır. Özellikle günümüzde kullanımı yaygınlaşan lityum pil ve akülerin depolanmasında özel yangın söndürme tüplerinin kullanılması önem taşımaktadır.
Paletler ve Raflar
Paletlerin TSE standartlarına uygun ve sağlam yapıda olması, raflarda streçli olmayan paletli ürünlerin depolanmaması, rafların taşıma yük kapasitelerinin belirlenerek üzerlerine asılması, raf ayaklarının zemine uygun bir şekilde cıvatalar ile sabitlenmesi, özellikle koridor başlarındaki dönemeçlerde raf ayaklarında çarpma ve darbeye karşı darbe emici bariyer ve traverslerde pim kullanılması, darbe alan raf ayaklarının uzman gözetiminde tamir ve/veya değiştirilmesi önem taşımaktadır.
Yaya Güvenliği
Depolarda yayaların yürüme yolları dışında transpalet, forklift, VNA veya reach truck vb iş makinalarının manevra alanlarına yayaların girmemesi, bu alanlarda zeminde koli, palet vb malzeme bulunmaması için gerekli önlemlerin alınması ve personellerin bilgilendirilmesi önem taşımaktadır. Depo içinde yaya yollarından karşıdan karşıya geçiş noktalarında yaya geçidi oluşturulması, bu alanlarda zemine sesli ve/veya otomatik filigran ikaz levhası düşmesinin sağlanması önerilir.
Yüksekte Çalışma
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından yapılan araştırmalar sonucunda, iş kazalarının % 50’sinin kolaylıkla önlenebilir, % 48’inin ise sistemli bir çalışma ile önlenebileceği belirtilmektedir.
İstifleme işlerindeki büyük yaralanmalı kazaların yaklaşık yarısı kayma, takılma ve düşme sonucu meydana gelirken, istifleme işlerinde yüksekte çalışmaya bağlı iş kazaları toplam kazaların %16’sını oluşturmaktadır.
İngiltere’de depolarda yüksekten düşmeler sonucu gerçekleşen iş kazalarının yaklaşık %18’i ölümle sonuçlanmaktadır.
Özellikle yüksekte çalışmada paraşüt tipi ve geri sarmalı emniyet kemeri kullanılması, raflara tırmanılmaması, merdiven ile malzeme yükleme ve boşaltma işlemi yapılmaması, yüksekte çalışma yapacak personellerin İYH tarafından yapılacak sağlık muayenelerinde, yüksekte çalışabilir uygunluk raporu verilmeden ve yüksekte çalışma eğitimi almaları sağlanmadan çalışmalarına onay verilmemesi önerilir.
Düşen Nesneler
Depo personeli özellikle nesnelerin düşmesi riskiyle karşı karşıyadır, bu nedenle bu, özel dikkat gerektiren başka bir alandır. Personelin yüksekte depolanan nesnelerin nasıl emniyete alınacağını, uygun şekilde taşınacağını ve güvenli istifleme yüksekliklerine nasıl uyulacağını tam olarak bilmesini sağlamak için doğru eğitim şarttır. Özellikle raf aralarına giren personellerin baret kullanmaları sağlanmalıdır.
Temizlik
Depo temizliği son derece önemlidir. Depo içinde ambalaj malzemeleri, atıl veya kırık palet, naylon poşet vb atıkların bulunmaması, acil çıkış yollarının açık ve temiz tutulması, acil çıkış kapısı ve yolları üzerinde malzeme istifleme yapılmaması hususunda gerekli önlemlerin alınması son derece önemlidir. Yemekhane girişlerinde hijyen paspası kullanılması, sigara ve çay kahve içme alanlarında uygun hijyen koşullarının sağlanması, lavabo ve tuvaletlerde sıvı sabun ve tek kullanımlık kağıt peçete bulundurulması önerilir.
Depolarda Termal Konfor Koşullarının Sağlanması ve Kişisel Koruyucu Ekipman (KKD)
Depolarda özellikle iklim koşularına uygun termal konfor koşullarının sağlanması ve özellikle UFO veya masa altına konulan elektrikli ısıtıcılar kullanılmamalıdır. Çalışan personellerin, iş ayakkabısı, fosforlu yelek ve çalışma ortamına uygun kıyafet kullanmaları önem taşımaktadır
Kimyasal depolarda veya depoların içinde oluşturulan kimyasal alanlara girişlerde statik elektriği boşaltan levhalar asılması ve bu alana giren personelin antistatik ayakkabı ve kıyafet giymelerinin sağlanması önerilir.
Akü Şarj Alanları
Lojistik depolarda hareketli araçların şarjları için kullanılan akü şarj alanlarında mutlaka patlamadan korunma dokümanı yapılması, PKD’ınında belirtildiği şekilde uygun kapasitede cebri havalandırma sistemi, H2 gaz ölçüm detektörü ve uygun aydınlatma sitemi ile, uygun yangın söndürme cihazları, ikaz ve uyarı levhaları ve döküntülere karşı, göz duşu ile kontamine atık kutusu bulundurulması önerilir.
Eğitim ve İş Güvenliği Hizmeti
Lojistik depolarda turn over’ın çok yüksek olması nedeniyle, personellerin İSG ve iş başı eğitimi almaları hususunda zorlanılmakta olduğu bilinmektedir. Bunun için lojistik depolarda salt çalışan personel sayısına göre kısmi süreli iş güvenliği uzmanı bulundurulması yeterli olmayacaktır. Lojistik depoların yüz ölçüm büyüklüğü, kullanılan ekipman sayısı, rafların yükseklikleri, yükleme rampa sayısı vb kriterler de dikkate alınarak depolarda tam süreli iş güvenliği uzmanları bulundurulması önerilir.
Ramak Kala ve Uygunsuzlukların Belirlenmesi
Lojistik depolarda hızlı trafik, yoğun iş akışı ve hareketlilik nedeniyle, vardiya içinde uygunsuzluklar meydana gelebilmektedir. Bu nedenle sadece işveren veya vardiya sorumluları ile İSG profesyonellerinin değil tüm depo çalışanlarının ramak kala veya uygunsuzlukların tespit ve bildiriminde iş birliğinde olmaları ve çalışan temsilcileri ile işyeri yetkililerine tespit ettikleri uygunsuzluğu raporlamaları son derece önem taşımaktadır. Bunun için personellerin bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi, Quar Kod üzerinden ramak kala veya uygunsuzluk bildirim sistemlerinin oluşturulması önerilir.
Deprem Riski
Lojistik depolarda yer yer 15-17 metre yükseklikte endüstriyel rafların kullanılması nedeniyle, deprem kuşaklarının oluşturulması, raf ayaklarının sabitlenmesi, olası deprem veya raflara iş ekipmanlarının çarpması durumlarında domino etkisi ile rafların yıkılmaması için aynı ada içinde konuşlandırılan rafların üstten deprem kuşağı (U Profil) bağlantılarının ve rafların statik hesaplamalarının yapılması son derece önem taşımaktadır.
