Hastanelerden ve sağlık uygulamalarından toplanan veriler, hacim olarak tüm sektörlerin ürettiği veriler arasında en büyük ve en kritik veri tabanını oluşturmaktadır. Toplanan bu verilerin, hastanın, hastalıkların ve sağlık sistemlerinin yönetilebilmesi ve karar destek sistemi olarak kullanılabilmesi için ‘anlamlı bilgiye’ dönüştürülmesi gerekmektedir.

Yapay zekânın sağlıkta kullanımı, hemen her konuda süreçlerin hızlanmasını, hataların azalmasını ve çok katmanlı bilginin insan sağlığı için kullanılmasını sağlayacaktır;

Kronik hastalıkların takibinde, giyilebilir teknolojilerden toplanan veriler, analiz edildikten sonra hastalarla yapay zekâ üzerinden kurulan iletişim ile kontrol altına alınacak, hastaların günlük yaşamları organize edilecektir.

Kuantum bilgisayarlar, doktorların hasta ve hastalığı ile ilgili her türlü bilgiyi ekranında görebilmesini sağlayacak, en olası ayırıcı tanıları ve hastanın DNA’sına uygun tedaviyi sorgulayabilecektir.

Kişisel asistanımız gibi davranacak vücut yapay zekalarımız; sık idrara çıktığımız zaman, ürolog ile randevu alacak, kanımızdaki nanobotlarla PSA ve prostat gen analizi yapacak ve sonuçları doktora gönderecektir.

Sensörlerden veri toplayan algoritmalar, basit bir akıllı bileziğin ölçebileceği günlük adım sayısı, uyku süresi ve kalp hızını çoklu kişide toplayıp, bir salgını en az bir hafta önce tespit edebiliyorlar.

Uygulamalar teşhiste yapay zekanın insanoğlundan daha az hata yaptığını gösteriyor. Kısaca, yapay zeka iyi kurgulanırsa, doktorun zamanını ve enerjisini yardımına muhtaç insanlara empati kurarak ulaşmasını ve gerçek bir sağlık dağıtıcısı rolüne soyunmasını sağlayacaktır.

Yeni teknolojilerin Mental Sağlık alanında kullanımı

Bu sene yapılan bir çalışmada4, çalışmaya katılan psikologların %34,9’unun pandemi sonrasında tedavilerde telepsikoloji yöntemini kullanacaklarını söylüyor.   

Yapay zekaların ürettiği chatbotlar mental hastalıklarda gittikçe sık kullanılıyor. Bu konuda hizmet veren Woebot5 chatbot uygulamaları için güzel bir örnek. Doctorondemand, Ginger (gençlere yönelik), cloud 9 platformu gibi çevrimiçi destek grupları, mental sağlığı daha erişilebilir hale getiriyor.

Psious gibi sanal gerçeklik uygulamaları, anksiyete, korku ve fobi tedavilerinde kullanılıyor. Psikotik hastaların ilaç sadakatini takip etmek için akıllı ilaçların kullanımı yaygınlaşıyor. Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi, hastaların anamnez bilgilerinden ve klinik verilerinden gelecek hafta için intihar eğilimini %84 hassasiyetle, 2 sene içinde intihar eğilimini %80 hassasiyetle tespit edebieceğini iddia ediyor. Akıllı telefonlarında kullanılan ses biobelirteçleri ile depresyon tanısı koyma üzerine çalışmalar devam ediyor.

Sonuç

Tüm dünyanın çözüm aradığı birçok sorun, aslında dijital teknolojilerin doğru ve uygun kullanımı ile giderilebilir. Birlikte çalışma alışkanlığının geliştirilmesi, Sağlık Bakanlığının bu iş birliklerine liderlik etmesi, yeterli eğitim, sağlık girişimcilerine destek verilmesi, doğru finansal argümanların geliştirilmesi sağlığın dijitalleşmesi sürecinin kısalmasını sağlayacaktır.

Tıp fakültelerinde, tıp bilişimi, dijital teknolojiler ve yenilikçilik (inovasyon) dersleri verilmeli, doktor ve hemşireler geleceğe hazırlanmalıdır. Özellikle süreç iyileştirme konusunda hastanelerde inovasyon ve dijital kullanım desteklenmelidir. Sağlığın gittikçe kişiselleşeceği unutulmamalıdır. Bu sadece kişilerin sağlıkları hakkında sorumluluk alacağı bir tanımı barındırmamakta, ayrıca kişilerin DNA ve hücre yapılarına göre ilaçların ve besinlerin üretileceği bir geleceği de betimlemektedir.

Yazının başından beri bahsedilen tüm uygulamalar veri üreteceğinden, büyük veri ve analitik uygulamalar geleceğin en kritik alanlarından olacaktır. Bu konuya ayrıca önem vermeli, eleman ve ürün yetiştirmeliyiz.

Gelecekle ilgili diğer bir gerçek, koruyucu tıp uygulamalarının mali tasarruf zorlaması ile artacak olmasıdır. Kronik hastalıkların neden olduğu maliyetlerden bunalan sağlık sistemleri, gecikmeli de olsa “sağlıklı ve mutlu” yaşama yatırım yapma eğilimindedirler. Dijital sağlık uygulamalarının en büyük kullanım alanlarından birinin koruyucu tıp olacağı aşikârdır. Bu konuda sağlık sigorta şirketleri ve teknoloji üreticileri birlikte çalışmak zorundadırlar. Dijital uygulamalar sağlığın bilgi ile donatılmasını, bilgiyle yönetilmesini sağlamaktadırlar. Korkmadan, bu yönde yatırım yapılmalıdır. İnteroperabilitenin (sistemlerin birbiri ile çalışması) ve işin güvenlik ve mahremiyet kısmının dijital sağlığın en kritik konularından biri olduğu da göz ardı edilmemelidir. Blockchain teknolojileri, sağlık bakımının daha etkin kılınması yolunda sağlık verilerinin depolanması, güvenli bir şekilde iletilmesi ve dağıtılması işini üstlenebilir. Toplanan bu veriler, yapay zeka algoritmaları ve sinir ağları kullanılarak işlenebilir.

Sağlıkta dijitalleşme, tıbbın sınırsız bilgi ile ifa edilmesini sağlayacaktır. Doktorlar, tarihte ilk kez hastanın bilgisine zaman ve mekan farkı olmaksızın erişebilecek, hastalıkların uzaktan, sürekli takibi mümkün olacak, kişinin genetik bilgisi, yaşam alışkanlıkları ve semptomları ışığında ayırıcı tanı ve uygulanabilir olası tedaviler doktorun ekranına düşecektir. Sensörler, giyilebilir teknolojiler; kişilerden 7/24 veri toplamamızı sağlayacak, ambulans drone’lar sayesinde dakikalar içinde acil durumlara müdahale edilebilecektir. Kağıtsız dijital hastaneler, verinin hasta başında girilmesi tıbbi hataları en aza indirecektir. Dijitalleşme, diğer yandan bilginin globalleşmesini, sağlıkta sınırların kalkmasına, hastaların sınır tanımaksızın istedikleri ülkede teşhis ve tedavi yöntemlerinden yararlanmalarını sağlayacaktır.

‘Doktora gitmenin en iyi zamanı, hasta olmadan önceki zamandır’ bilincinin oluştuğu günlere…