Çalışanların ruh sağlığını ve genel iyilik hallerini olumsuz etkileyebilecek sosyal, psikolojik ve iş organizasyonuyla ilgili unsurlar Psikososyal tehlikeyi oluştururken, bu tehlikelerin meydana gelme olasılığı ve bu tehlikelerin çalışanlar üzerinde yaratabileceği olumsuz etkilerin birleşimi de psikososyal riskler olarak değerlendirilmektedir.

İşin koşulları (örgüt kültürü, örgütsel rol, katılım ve denetim, işte yükselme, kişiler arası ilişkiler, iş ev çatışması) ve kapsamı (çalışma ortamı, görev tanımı, iş yükü ve hızı, çalışma süresi) ile işçinin yetenekleri, beklentileri ve gereksinimleri uyuşmadığında, iş stresi oluşur. Stres etkenleri denetim altına alınmadığında ise bir psikososyal ve örgütsel tehlike olarak karşımıza çıkar. Bu etki işçiye bedensel ve ruhsal sağlık sorunları, işyerinde de üretim verimliliği ve kalitesinde azalma olarak yansır. Yansıma düzeyi işçinin tehlikeyi algılama ve yaşama biçimine bağlıdır.

Gıda sektörü, üretimden- dağıtıma kadar geniş bir yelpazede faaliyet gösteren, kritik ve dinamik bir endüstridir. Bu süreçlerin her birinde çalışanlar, çeşitli psikososyal risklerle karşı karşıya kalabilirler. Bu riskler, iş yükü, çalışma saatleri, iş güvencesizliği, sosyal destek eksikliği, kötü çalışma koşulları ve mobbing gibi unsurları içerebilir, çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz etkileyebilir ve iş performansını düşürebilir.

Bu tür risklerin en yoğun çalışmanın yaşandığı ve fiziksel iş yükünün yüksek olduğu üretim aşamasında, yüksek iş temposu ve uzun çalışma saatleri, çalışanların stres seviyelerini arttırarak, tükenmişliğe yol açabilir. Aşırı iş yükü, çalışanların fiziksel yorgunluk yaşamalarına ve mental stresle başa çıkmakta zorlanmalarına neden olabilir.

Üretim hatlarında çalışanlarda, genellikle tekrarlayan ve monoton işlerle meşgul olunması ile iş tatminsizliğine ve motivasyon eksikliğine yol açabilir. Bu durum, çalışanların işlerine karşı ilgisini azaltabilir ve psikolojik sağlığı olumsuz etkileyebilir.

Üretim süreçlerinde kullanılan makineler ve kimyasallar, iş sağlığı ve güvenliği risklerini artırabilir. Çalışanlar, bu risklerle ilgili sürekli endişe içinde olabilir ve bu durum, psikolojik stres seviyelerini artırabilir.

Özellikle üretim hatlarında çalışanlar arasında hiyerarşik yapılar ve kötü yönetim uygulamaları mobbing olaylarına yol açabilir. Mobbing, çalışanların işten ayrılma niyetlerini artırabilir ve iş yerindeki genel moral ve verimliliğini düşürebilir. Bu tür davranışlar, çalışanların psikolojik sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilir.

Gıda sektöründe mevsimlik işler ve geçici istihdam, çalışanların iş güvencesi konusunda endişe duymasına neden olabilir. Bu durum, çalışanların sürekli bir kaygı içinde çalışmasına ve motivasyonlarının düşmesine yol açar. İş güvencesizliği, çalışanların psikolojik sağlığını olumsuz etkileyen önemli bir faktördür.

Üretimden sonra gelen sunum aşaması, gıdaların tüketiciye sunulması ve hizmet sektöründeki çalışanların müşteri ile doğrudan etkileşimde bulunduğu bir aşamadır. Müşteri ile doğrudan etkileşimde bulunmak, çalışanlar üzerinde baskı yaratabilir. Her müşteri, diğerinden farklıdır, benzer hizmetler için bir grup müşteri tarafından övgü alırken diğer grup müşterinin olumsuz tavırları ile karşılaşabilirler. Müşteri memnuniyeti için sürekli çaba sarf etmek, çalışanların stres seviyelerini artırabilir ve duygusal tükenmişliğe yol açabilir.

Hizmet sektöründe çalışanların, müşteri memnuniyeti için duygusal kontrol ve olumlu tutum sergileme zorunluluğu, duygusal emek gerektirir. Bu durum, çalışanların duygusal olarak yorulmasına ve stres yaşamasına neden olabilir.

Restoranlar ve kafeler gibi hizmet sektörlerinde çalışanlar, genellikle uzun ve esnek çalışma saatlerine tabi tutulur. Bu durum, çalışanların sosyal yaşamlarını ve aile ilişkilerini olumsuz etkileyebilir ve yine psikolojik stres yaratabilir.

Gıdaların üretim noktalarından tüketiciye ulaştırılmasını kapsayan dağıtım sürecinde çalışanlar için, belirli bir zaman diliminde teslimat yapma baskısı stresin en önemli nedenidir. Zamanında teslimat yapma zorunluluğu, trafik ve hava koşulları gibi dış etkenlerle birleştiğinde, çalışanlar üzerinde büyük bir baskı oluşturabilir. Yine dağıtım çalışanları, trafikte uzun saatler geçirme ve ağır yük taşıma gibi fiziksel risklerle karşı karşıya kalabilirler. Bu durum, iş kazaları ve sağlık sorunları riskini artırabilir ve çalışanların sürekli bir endişe içinde olmasına neden olabilir.

Dağıtım çalışanları, genellikle tek başlarına çalıştıkları için iş yalnızlığı yaşayabilirler. İş yerinde yeterli sosyal destek olmaması da çalışanların yalnız hissetmesine neden olabilir. Destekleyici bir çalışma ortamı olmadığında, çalışanlar sorunlarını paylaşmakta zorlanabilir ve bu durum psikolojik sorunların artmasına neden olabilir. Sosyal destek eksikliği, iş yerindeki genel moral ve iş tatminini olumsuz etkileyebilir. Bu durum, sosyal destek eksikliğine yol açabilir

Psikososyal risklerin azaltılması ve çalışanların sağlığının korunması için çeşitli stratejiler ve önlemler alınabilir.

Çalışma saatlerinin düzenlenmesi ve aşırı iş yükünün azaltılması, çalışanların stres seviyelerini düşürebilir. Ayrıca, ergonomik düzenlemeler yapılarak çalışanların fiziksel rahatlığı sağlanabilir.

Tekdüze ve monoton işlerin azaltılması için iş rotasyonu ve iş çeşitliliği sağlanabilir. Çalışanların farklı görevlerde çalışması, iş tatminini artırabilir ve motivasyonu yükseltebilir. Çalışanlara yönelik düzenli eğitim programları düzenlenmelidir. İş güvenliği konusunda farkındalığı arttırmak için verilen eğitimlerin, çalışanların riskleri daha iyi yönetmelerine ve güvenli bir şekilde çalışmalarına yardımcı olacaktır.

Müşteri ile birebir temasta olan çalışanlar için,  müşteri ilişkileri ve etkili iletişim becerileri konusunda eğitimler verilebilir. Bu eğitimler, çalışanların müşteri ile daha iyi etkileşim kurmasını ve stresle başa çıkmasını sağlayabilir.

Çalışanlara duygusal destek sağlamak amacıyla psikolojik danışmanlık hizmetleri sunulabilir. Bu hizmetler, çalışanların duygusal sağlığını korumalarına yardımcı olabilir.

Çalışma saatlerinin düzenlenmesi ve esnek çalışma saatleri sunulması, çalışanların sosyal yaşamlarını ve aile ilişkilerini daha iyi yönetmelerini sağlayabilir.

Dağıtım aşamasındaki zaman yönetimi için eğitimler verilmesi, teslimat süreçlerinin daha iyi planlanması çalışanların zaman baskısını azaltabilir ve stres seviyelerini düşürebilir.  Dağıtım çalışanlarına yönelik sosyal destek mekanizmaları oluşturulmalı ve çalışanların birbirleriyle iletişim kurabileceği platformlar sağlanmalıdır. Bu, iş yalnızlığını azaltabilir ve sosyal destek eksikliğini giderebilir.

Gıda sektöründe üretim, sunum ve dağıtım aşamalarında karşılaşılan psikososyal riskler, çalışanların fiziksel ve mental sağlığını olumsuz etkileyebilir ve iş performansını düşürebilir. Bu risklerin en aza indirilmesi için çalışma koşullarının iyileştirilmesi, eğitim ve farkındalık programları, sosyal destek mekanizmaları, mobbing ve tacizle mücadele politikaları ve etkin geri bildirim sistemleri gibi çözüm önerileri uygulanabilir. Bu tür önlemler, çalışanların psikolojik sağlığını korumak ve iş yerinde verimliliği artırmak için kritik öneme sahiptir.

Kaynaklar:

• Gıda Güvenliği ve Tüketici Bilinç Düzeyi Çalışması, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.

• Gıda Sektöründe Riskler ve Önleme Çalışmaları, Bingöl Üniversitesi Teknik Bilimler Dergisi.

• Konaklama Ve Yeme İçme İşyerlerinde Sağlık Ve Güvenlik, Ankara 2013, Derleyenler:Funda ÇINAR ALTAY – Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzmanı,Handan AKARSU – Münevver GÜZEL – Metin Cudi YARDIMCI -Berna YAZAR ASLAN -Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzman Yardımcısı

• Turizm Endüstrisinde Çalışan Mutfak Personelinin Psikososyal Risk Algıları, Yüksek Lisans Tezi, Sinem Göksal, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018

• NHUMAN PSR-Q Ölçeği Çalışması, Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi.

• İş Yükü ve Çalışma Saatleri Üzerine Yapılan Çalışmalar, İş ve İnsan Dergisi.

• Mobbing ve Psikolojik Tacizle Mücadele Çalışmaları, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi.