Akaryakıt istasyonları; hem araçlarımızın, hem de endüstrinin önemli bir parçasını oluştururken, çalışanlar ve müşteriler için potansiyel güvenlik riskleri taşıyan yerlerdir. Bu nedenle, akaryakıt istasyonlarında iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları çok hayatidir. Bu nedenle, akaryakıt istasyonlarında olası risklerin değerlendirilmesi, yönetimi ve güvenli bir iş ortamı oluşturulmasına yönelik çalışmalar son derece önemlidir.

1. Yangın Güvenliği

Akaryakıt istasyonlarının en önemli risklerinden birisi yangın oluşumudur. Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu bu tesislerde, küçük çapta var olan bir yangın, kurallara uyulmaması sebebiyle hızla büyüyebilir. Örneğin, bir müşterinin akaryakıt ikmali esnasında sigarasını yakması, statik elektrik veya araçların egzoz sistemindeki kıvılcımlar yangına neden olabilecek unsurlardır. İSG kapsamında, yangın söndürme ekipmanlarının düzenli olarak bakımı ve kontrolü, çalışanların yangın söndürme ekipmanlarını nasıl kullanacaklarını bilmesi, yangın söndürme tatbikatlarının düzenli olarak yapılması ve benzeri önlemler istasyonlarda yangın güvenliği açısından önemli başlıklar arasında yer almaktadır

2. Kimyasal Maruziyet Kontrolü

Akaryakıt istasyonlarında çalışanlar, benzin, dizel, yağlar ve temizlik kimyasalları gibi çeşitli kimyasallara maruz kalabilirler. Bu kimyasalların düzgün kullanımı ve depolanması önemlidir. Örnek olarak, benzinin doğru bir şekilde dolum yapılması ve sızıntıların hızla temizlenmesi ve önlenmesi gerekmektedir. İSG kapsamında, çalışanların kimyasal maddelere karşı koruyucu ekipmanları kullanmaları, kimyasal madde etiketlemesi ve depolama talimatlarına uyulması, kimyasal sızıntıların hızla bildirilmesi ve temizlenmesi, kimyasal maruziyet ölçümlerinin yapılması ve benzeri uygulamalar kimyasal maruziyet kontrolünü sağlamak açısından önem arz etmektedir.

3. Elektrik Güvenliği ve Statik Elektrik

Elektrik tehlikeleri, akaryakıt istasyonlarında sıkça karşılaşılan bir sorundur. Elektrik panolarının ve kabloların düzenli olarak kontrol edilmesi, çalışanların elektrik güvenliği konusunda bilgilendirilmesi ve topraklamanın uygun şekilde yapılması gerekmektedir. Örneğin, elektrik panosunun yanlışlıkla sıvı ile temas etmesi veya bir sebeple hasar görmesi ya da herhangi bir sebeple ikmal esnasında statik elektrik oluşumu durumunda ciddi bir tehlike oluşturabilmektedir.

• İSG kapsamında elektrik güvenliği için aşağıdaki maddeler ve benzeri önlemler alınmalıdır;
• Elektrik tesisatının periyodik olarak denetlenmesi,
• Elektrik panolarının izole edilmesi ve sıkça kontrol edilmesi,
• Çalışanlara elektrik güvenliği eğitimi verilmesi,
• Topraklama uygulamalarının eksiksiz yapılması ve kontrollerin sağlanması.

4. Trafik Güvenliği

Akaryakıt istasyonlarında trafik güvenliği, hem çalışanlar hem de müşteriler için büyük bir öneme sahiptir. İstasyon içinde ve çevresinde güvenli trafik akışını sağlamak için uygun işaretlemeler gerekmektedir. İstasyon içinde akaryakıt ikmali için sürekli giriş ve çıkışların olduğu, araçların ikmal için konumlandığı ve yıkama gibi alanlarda sıra ve benzeri unsurların olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu durumda; trafik işaretlerinin ve araçların konumlanması gereken alanları belirten işaretlemelerin olması ve sürücülerin yavaşlaması için uygun uyarıcıların bulunması önemlidir. Ayrıca istasyon giriş çıkışlarında trafik akış yönünün belirlenerek; bir giriş yönü ve bir çıkış yönü tanımlanması olası karmaşayı engelleyecek ve kazaların önüne geçecektir. İSG kapsamında trafik güvenliği için aşağıdaki gibi benzer önlemler alınabilir;

• İstasyon içi ve çevresinde uygun trafik yönlendirmeleri ve işaretlemeleri,
• Sürücülere istasyon içinde düşük hız sınırlamaları uygulanması,
• Personelin ve müşterilerin istasyon içi trafik kurallarına uygun davranmalarının teşvik edilmesi,
• İstasyon içerisinde uzun süreli park yapılmamasının sağlanması.

5. Çalışan Eğitimi ve Bilinçlendirme

İSG başarısının anahtarı, çalışanların doğru eğitimlerle güvenlik bilincinin geliştirilerek, İSG kültürünün oluşturulmasındadır. Yeni bir çalışanın yakıt dolumu yaparken güvenlik kurallarına uyması için iş başı öncesinde ve görevi boyunca eğitimi gerekmektedir. İSG kapsamında eğitim ve bilinçlendirme için çalışanlara İSG politikalarının ve prosedürlerinin ayrıntılı bir şekilde anlatılması, İSG eğitimlerinin düzenli olarak tekrarlanması ve güncellenmesi, çalışanlara İstasyon sahasındaki ve çalışma kapsamındaki tehlike ve riskler konusunda bilinçlendirme yapılması gibi eğitim süreçlerini destekleyen ve bilinçlenmeyi arttırıcı önlemler alınmalıdır.

6. Acil Durum Hazırlıkları

Her akaryakıt istasyonunun yangın, kaza veya diğer acil durumlar için hazırlıklı olması gerekmektedir. Ayrıca istasyonlarda haberleşmenin tanımlanması olası bir acil durum anında irtibatların kimlerle ve nasıl sağlanacağı belirlenmelidir. Acil durumlar kapsamında görevlerinin bilincinde olan ekipler kurulmalı ve bu ekipler ile acil durum tatbikatları yapılmalıdır.

Yangın söndürme ekipmanlarının hızlıca erişilebilir olması ve personelin bu ekipmanları nasıl kullanacağını bilmesi önemlidir. İSG kapsamında acil durum hazırlıkları için aşağıdaki örneklere benzer önlemler alınmalıdır:

• Yangın, kaza veya kimyasal sızıntı gibi acil durum senaryoları için detaylı planlar oluşturulması,
• Personelin bu planlara aşina olması ve acil durum tatbikatlarının düzenli olarak yapılması,
• İstasyonun acil durum ekipmanlarının düzenli olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması.

7. Patlamadan Korunma

Akaryakıt istasyonları yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı kimyasalların bulunduğu, depolandığı ve ikmalinin yapıldığı alanlardır. Bu sebeple, işletme içerisinde patlamaya karşı önlem alınması büyük önem arz eder. Akaryakıt istasyonlarında patlama tehlikelerinin neler olduğu, nedenleri ve olası sonuçlarının neler olabileceği çalışanlar tarafından bilinmelidir. Bu kapsamda, patlama tehlikelerini tanımlamak ve sınıflandırmak gerekmektedir.

İstasyon alanının düzenlemesi ve tasarımı, ateşleme kaynaklarının kontrolü ve sızıntı önleme tedbirleri, yangın söndürme ekipmanlarının yerleştirilmesi ve bakımı, exproof cihazların kullanımı, kimyasal maddelerin doğru depolanması ve aktarımı, personelin bu konularda bilinçlendirilmesi önemli tedbirler arasında yer almaktadır. Ayrıca her istasyonda patlamadan korunma dokümanı hazırlanmış ve tehlikeli zone bölgeleri bu kapsamda belirlenmiş olmalıdır.

8. Ekipman Bakım ve Kontrolleri

Akaryakıt istasyonlarında otomasyon sistemleri kullanılmaktadır.

Ayrıca hidrofor, kompresör, jeneratör vb. iş ekipmanlarının kullanımı da mevcuttur. İSG açısından iş ekipmanların bakım ve kontrollerinin yapılması önem arz etmektedir. Bu sebeple ekipman bakımlarında üreticilerin belirttiği bakım süreleri atlanılmamalıdır. İlgili standart ve mevzuatlar kapsamında belirtilen sürelerde periyodik kontroller yapılarak ekipmanların kullanımı için gerekli uygunluklar alınmalıdır. Bakım ve kontrolleri yapılmış, çalışmaya uygun iş ekipmanları ile sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulması sağlanmalıdır.

9. Yüksekte Çalışma

İstasyonlarda bazı durumlar çerçevesinde yüksekte çalışmalar da yapılmaktadır. Özellik tonoz ve kanopi temizlikleri, reklam ve afiş asımları bu çalışmalara birer örnek olarak verilebilir.

Genellikle istasyonlarda bu işlerin yapılması için seyyar iskeleler kullanılmaktadır. Bu iskelelerde güvenlik önlemlerinin alınmış olması önemli bir unsurdur. Özellikle yönetmelikler kapsamında kontrollerinin sağlanarak uygunluk alınması gerekmektedir. Ayrıca iskelelerin hareketli yapıda olması sebepli; kilitleme, sabitleme, korkuluk vb. tüm aksamlarının eksiksiz ve uygun olması sağlanmalıdır.

Bunun yanı sıra, İskelelerde uygun sağlık ve güvenlik işaretlemeleri yapılarak talimatların asılı olması gerekmektedir. Yüksekte yapılacak olan çalışmalarda paraşüt tipi emniyet kemeri ve diğer uygun kişisel koruyucu donanımların kullanılması gerekmektedir. Özellikle kanopi ve tonoz üzerinde yaşam hatlarının oluşturulmuş olması ve bu alanlarda uygun bağlantılar ile çalışmaların yapılması sağlanmalıdır. Çalışma yapacak kişilerin sağlık uygunlukları alınmış olmalı ve gerekli eğitimlerinin kapsamı atlanılmamalıdır.

10. Alt İşveren Çalışmaları

Akaryakıt istasyonları çerçevesinde genel olarak tamir, tadilat, bakım ve kontrol vb. işlemler alt işverenler tarafından sağlanmaktadır. Bu kapsamda, olan ve yapılacak çalışmaların İSG prosedürlerine uygun olarak gerçekleşmesi gerekmektedir.  Özellikle çalışma alanında bulunan ve çalışmayı gerçekleştirecek olan firmanın yapacağı işlere göre eğitimli personel sağlaması ve bu çalışmayı İSG kuralları çerçevesinde yürütmesi sağlık ve güvenlik çerçevesi yönünden önem arz etmektedir. Elektrik, sıcak çalışma, yüksekte çalışma ve tank temizliği gibi yüksek riskli çalışmalarda güvenlik önlemlerinin sağlanmış olmalıdır. İstasyon içerisinde yapılacak çalışmalar öncesinde mutlak suretle iş izin sistemleri devreye alınarak eksiksiz uygulanmalı ve çalışma boyunca sürekli kontrol sağlanmalıdır.

Yukarıdaki örneklerden de anlaşılabileceği gibi; akaryakıt istasyonlarında iş sağlığı ve güvenliği, çalışanların ve müşterilerin güvenliği için vazgeçilmezdir. İşletmeler, güvenlik protokollerini sıkı bir şekilde uygulamalı ve sürekli olarak gözden geçirmelidir. Aynı zamanda çalışanlar eğitilmeli ve bilinçlendirilmelidir. Bu sayede akaryakıt istasyonlarında güvenli bir çalışma ve hizmet ortamı oluşabilir ve ciddi kazaların önlenmesi sağlanabilir. Bunun yanı sıra, akaryakıt istasyonlarında iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları kapsamında; uluslararası normlar da dikkate alınmalıdır.

Unutulmamalıdır ki İSG,
herkesin sorumluluğudur. İşverenler, çalışanlar ve müşteriler, güvenli bir çevre oluşturmak için birlikte çalışmalı ve emniyeti her zaman öncelik olarak kabul etmelidirler.

Kaynaklar:

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu,

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği,

• TS 12820 Akaryakıt İstasyonları Emniyet Gereklilikleri Standardı,

• TS 11939 LPG İkmal İstasyonları Emniyet Gereklilikleri Standardı,

• Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik,

• Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik